Marie Curie

D Marie Salomea Skłodowska-Curie (* 7. Novämber 1867 z Warschau; † 4. Juli 1934 z Sancellemoz, uf d Wält cho as Maria Salomea Skłodowska) isch e Füüsikere und Chemikere us Pole gsi, wo z Frankriich gläbt und gschafft het. Si het d Straalig vo Uran-Verbindige undersuecht, wo 1896 vom Henri Becquerel beobachtet worde si und het für sä dr Begriff „radioaktiv“ brägt. Im Raame vo iire Forschige, wo si drfür 1903 dr Nobelbriis für Füsik und 1911 dr Nobelbriis für Chemii überchoo het, het si zämme mit iirem Maa Pierre Curie die chemische Elimänt Polonium und Radium entdeggt. D Marie Curie isch bis jetz die äinzigi Frau under de vier Nobelbriisdreeger, wo mee as äi Nobelbriis überchoo häi und näben em Linus Pauling die äinzigi Person, wo Nobelbriis uf zwäi underschiidlige Gebiet überchoo het. D Marie Curie isch in dr Browinz Weichselland ufgwaggse, wo denn zum Russische Kaiserriich ghöört het. Wil d Fraue dört nit häi döfe studiere, isch si uf Bariis und het Ändi 1891 an dr Sorbonne afo studiere und s Lizenziat in Füsik und Mathematik gmacht. Im Dezämber 1897 het si radioaktivi Substanze afo erforsche, und das isch vo denn aa dr Schweerpunkt vo iirere wüsseschaftlige Dätikäit gsi. Wo dr Pierre Curie bim ene Umfall umchoo isch, het si 1906 anstatt vo iim afo Underricht gee. Zwäi Joor spööter het si dr Leerstuel für Allgemäini Füsik überchoo. Si isch die ersti Frau und die ersti Brofässere gsi, wo an dr Sorbonne gleert het. Wo sich d Marie Curie 1911 um e Sitz in dr Académie des sciences beworbe het und im gliiche Joor iir Verheltnis mit em Paul Langevin bekannt worde isch, si in dr Bulwaarpress Ardikel erschiine, wo si persönlig agriffe und as Fremdi, Intellektuelli, Jüdin und komischi Frau bezäichnet häi. Wäärend em Erste Wältchrieg het d Marie Curie as Radiologin verwundeti Soldate undersuecht. Si het e Rönggewaage entwigglet, wo mä mit em radiologischi Undersuechige in dr Nööchi vo dr Front het chönne mache, und het mitghulfe, d Techniker und Chrankeschwöstere, wo s brucht het, usbilde. Noch em Chrieg het si sich in dr Internazionale Kommission für Gäistigi Zämmenarbet vom Völkerbund für besseri Arbetsbedingige für Wüsseschaftler angaschiert. Am Bariiser Radium-Institut, wo si gläitet het, het si sich für d Förderig vo wiiblige und usländische Studänte iigsetzt.